Tag: absurd

Opublikowane w

Wiesiek, absurdy i wiosna

Był ciepły, wiosenny dzień. Wiesiek zwierzył mi się, że widzi coraz więcej absurdów. Więcej, niż kilka lat temu, a już zupełnie wiele w porównaniu do swojej młodości. Trochę mnie to dziwi, bo podobno najwięcej absurdów widzą nastolatki, stąd między innymi ich bunt. Wiesiek na ten argument odpowiada, że potem też się widzi absurdy, ale człowiek mądrzeje na tyle, że przestaje o nich mówić. No chyba, że przyniosłoby mu to korzyść. Ale przeważnie nie przynosi.

Przeważnie mówienie o absurdach jest niebezpieczne, bo jakiś absurd jest związany z kimś innym, z kim Wiesiek musi przecież jakoś żyć, szczególnie po ogłoszeniu takiego absurdu. A wtedy życie z nim staje się trudniejsze, o ile w ogóle możliwe.

Z kolei Wiesiek potrzebuje ludzi, nawet gdyby mógł dawać sobie radę zupełnie sam. Potrzebuje ich choćby dlatego, żeby mu powiedzieli od czasu do czasu dobre słowo, czego trudno się spodziewać po tym, jak Wiesiek każdemu z nich uświadomi związane z nimi absurdy.

Tak więc z biegiem czasu Wieśkowi jest coraz trudniej, bo widzi coraz więcej absurdów, ale równie często musi się powstrzymywać, czyli coraz częściej. Ta kontradykcja, mam niespokojne przeczucie, zakończy się gwałtownie i niezbyt dobrze dla Wieśka. Bo na ile go znam, przemożna potrzeba ujawniania absurdów w imię docierania do prawdy (absolutnej), przeważy w nim, a nagromadzone emocje znajdą swoje nagłe ujście. Być może w obliczu staruszki na ulicy, której Wiesiek wykaże kompletną absurdalność czegokolwiek, np. dreptania z laską, po czym staruszce pokażą się łzy w oczach, na co Wiesiek błyskawicznie zareaguje wyrzutami sumienia, a w dwie sekundy potem staruszka zbierze się w sobie i zacznie okładać Wieśka laską, na co pod pierwszymi ciosami Wiesiek pomyśli, że dostaje całkiem słusznie, ale już przy dziesiątym uderzeniu stwierdzi, że tego już za wiele, i sczepią się w jeden kłąb, a wtedy obok przystanie przejeżdżający w absurdalnym przypadku radiowóz. Wiesiek w lot pojmie, że przejazd radiowozu w tej uliczce osiedlowej jest kompletnym bezsensem i że właśnie stał się ofiarą własnych absurdów, ale będzie za późno.

Po południu dostanę telefon z komisariatu. Będzie to znak, że Wieśkowi zostałem tylko ja. Jako jedyny będę chciał się do niego odezwać, a nawet złożyć poręczenie. Skąd wiem? Bo to nie pierwszy raz. No chyba, że tego roku się uda. Że wiosna minie szybko, drzewa i trawy nie zazielenią się tak bardzo. Może mniej będzie wiosennych burz, które na Wieśka działają pobudzająco. Niech nadejdzie lato, a o absurdach zapomnimy do kolejnej wiosny.  

Opublikowane w

Chcesz pomóc, ale nie tak łatwo

Wyobraź sobie, że chcesz pomóc. Masz trochę gotówki, albo trochę czasu i sił. I pomysł. Chcesz zrobić coś dla kogoś, zastanawiasz się – dla kogo. Znajdujesz wreszcie człowieka, grupę ludzi, miejsce, instytucję… Odbiorcy mogą być różni, ale sprawdziłeś najlepiej jak umiałeś i uwierzyłeś w to, że Twój dar, zaangażowanie, czas, siły, nie pójdą na marne.

Ja bym ci radził – nie opowiadaj o tym innym. Wiem, że może pomyślisz, że ktoś jeszcze by się przyłączył do ciebie, ktoś, kto też chce pomóc, albo twoja działalność będzie inspiracją dla innych. Tak, to możliwe. Ale możliwy i prawdopodobny jest inny scenariusz – znajdą się ludzie, którzy dowiodą, że źle wybrałeś. Że powinieneś dać nie temu, któremu dałeś, albo nie to, co dałeś. Albo że nie należało tak po prostu dać, tylko pod pewnymi warunkami. Albo dać nie teraz, ale potem. Słowem – że to powinno się zrobić trochę inaczej, albo bardzo inaczej, albo w ogóle nie robić.

Co ciekawe, ci ludzie będą przekonani, że działają w pełni życzliwości serca, będą udowadniać, że działają z troski o ciebie, albo o obdarowanych. W imię poczucia obowiązku i objawiania prawdy podetną ci skrzydła, zachwieją twoją wiarą w sens twojego daru. Będą chcieli, żebyś działał według ich schematu, przekonania, wyobrażenia. Będą posuwać się w argumentacji, dodadzą argumenty emocji – że są zasmuceni, jest im przykro, może nawet, że zostali zgorszeni. Czekać cię będzie trudna próba mimo prostego faktu, że twój dar możesz dać komu chcesz i masz do tego pełne prawo.

Opublikowane w

Umięśniony mięśniak

Umięśniony mięśniak zaczął mnie obserwować na Instagramie. Nie wiedziałem, że jest umięśniony, dopóki nie wszedłem na jego profil. Na każdym zdjęciu – on, co najmniej bez koszulki, żeby było widać bicepsy i rzeźbiony brzuch. Są też filmiki – o tym, jak np. chodzi poziomo, w powietrzu, trzymając się rękami cienkiej rurki. Szacun! Wyświetlone prawie trzy tysiące razy!

Co więc spodobało mu się w moich zdjęciach? Nie ma na nich nikogo umięśnionego, to głównie ludzie na ulicy, babcie, dziadkowie, ale też w średnim wieku kobiety, mężczyźni, nie unikam nastoletnich dziewczyn. Zwykle są zagubieni, zamyśleni spieszący gdzieś, albo nigdzie się nie spieszący, no wiecie, jak na ulicy. Ale nie widać bicepsów ani umięśnionych brzuchów, bo po ulicy nie chodzą ludzie bez koszulek. Co przyciągnęło mięśniaka do moich zdjęć? On zajmuje się fitnesem i układaniem diet, ale może wewnątrz tęskni do zwykłych, codziennych postaci? Fascynują go ludzie w tramwajach, autobusach, na przystankach, przy wystawach sklepów, na chodnikach? Czarno-białe zdjęcia. Mięśniak ma na profilu ponad jedenaście tysięcy obserwujących, sam zaś obserwuje zaledwie ośmiuset. Czyżbym był w tej niewielkiej grupie jego wybrańców? Czym zasłużyłem?

Tym bardziej dziwne, że mnie nie nachodzi wcale ochota obserwować mięśniaka. Taka to różnica w zainteresowaniach. Co prawda przez chwilę rozważałem, czy w ramach wdzięczności nie kliknąć jego przycisku „obserwuj”, ale jakoś nie mogę się przełamać. Wiem, że to nie do końca fair, bo wśród ludzi powinna działać zasada wzajemności. Myślałem, że może napiszę do niego i podziękuję za obserwowanie moich zdjęć, może przeproszę, że nie odwzajemniam. Nosiłem się z tym zamiarem dwa dni, zanim się wreszcie zdecydowałem. Kiedy otworzyłem zakładkę „obserwujący” i przewinąłem w dół okazało się, że nie mogę umięśnionego znaleźć. Może zapomniałem jego nick, albo coś dziwnego się stało. Szukam, szukam, i nie ma. Nie podziękuję więc. Szkoda…

Opublikowane w

Obudził się przed szóstą

Obudził się przed szóstą, sam, w sypialni. Było już całkiem jasno. Ptaki świergotały nawet cicho, nie tak, jak podczas świtu. Muszę iść do ubikacji, pomyślał. Wtedy przypomniał sobie, że w pokoju śpi dwójka jego dzieci, i że poprzedniego dnia, wieczorem, chłopaka bardzo rozbolała głowa. Zmartwiał. A jeśli było to coś poważnego i teraz chłopak nie oddycha? Ciekawe, że kiedy była w domu kobieta, matka chłopaka i dziewczyny, śpiących w drugim pokoju, podobne myśli nie przychodziły mu do głowy. A teraz wariant z zimnym chłopakiem uporczywie nie odpuszczał. Zmartwiał jeszcze bardziej. Zaczął zbierać się z łóżka, potem kilka kroków przez pokój, do przedpokoju i ubikacji. Jeśli chłopak jest już siny, co zrobić? Pokazać go jego siostrze, czy tak powinno się? Czy nie będzie to zbyt straszne, okrutne? A może zadzwonić od razu po pogotowie i nie pozwolić, żeby ktokolwiek inny go zobaczył? Lecz przecież śmierć nie jest czymś przeraźliwym, o ile sami nie wyprodukujemy tej przeraźliwości. Każdy prędzej czy później spotka się ze śmiercią, więc jeśli już jest okazja zobaczyć trupa, doświadczyć tego spotkania… Tak, to boli, ale jest więcej bólów, które po prostu są i będą.

Co za głupie rozważania, pomyślał, przecież jeśli chłopakowi coś się stało, mnie pierwszego szlag trafi. Jeśli nie trafi, to zwariuję, ale zanim zwariuję, to coś będzie okrutnie bolało, tu w piersi i trochę niżej, nad brzuchem. Potem, żeby z bólu nie zwariować, zwariuję na znieczulenie. Będę sobie śpiewał o ptaszkach (śpiewają zresztą za oknem), ale nie przestanę, gdy minie wiosna, przejdzie lato, będę śpiewał na jesieni, gdy w ogrodach już martwa cisza. Martwa!

Nie poszedł do kibla. Z pełnym pęcherzem, bolącym podbrzuszem (ból istnienia?) podszedł do pokoju dzieci. Chrapanie syna, takie rzężenie, przeciągłe, całkiem zdrowe, takie jak zawsze. Więc córka. Co z nią? Trochę czasu zajęło mu zauważyć, że spokojnie, ledwo dostrzegalnie, porusza się przy oddechu.

Opublikowane w

Wieszanie (prania) kontra granie (na pianinie)

Jest późno, wszystko co trzeba w ciągu dnia już zrobione. Prawie wszystko. Zostało – ćwiczyć na pianinie i powiesić pranie. Dwie rzeczy. Za którą złapać się najpierw? Zważywszy, że już niewiele zostało sił i całkiem możliwe, że w trakcie wykonywania jednej czynności okaże się, że na drugą nie starczy energii, samozaparcia, wytrwałości. Logicznie, według zasad przekazywanych przez rodziców, najpierw obowiązki, potem przyjemności. Czyli najpierw pranie. Granie na pianinie, według obecnie obowiązujących w rodzinie standardów, nie należy do obowiązków. Nieważne, że dla grającego wcale nie musi być przyjemnością.

Ale z drugiej strony granie na pianinie wymaga sporo uwagi i koncentracji. Z trzeciej strony – wieszanie prania to też nie byle co, choć tak zdarzało mu się kiedyś myśleć. Są odpowiednie zasady, szczegółowe i ogólne, zupełnie jak podczas grania na pianinie. Skarpet nie można ot tak sobie rzucić na sznurki. Nie mówiąc o majtkach, slipkach, a już spodniach czy koszulach!

Trzeba więc wybierać co spartaczyć, albo raczej wystawić na ryzyko niepowodzenia, niedorobienia. Przecież pranie, na sznurkach, jakkolwiek nie powieszone, zawsze jakoś wyschnie, prędzej czy później. A fałszywe dźwięki, zaćwiczone na klawiaturze, stawiają pod znakiem bezsensu ćwiczenie w ogóle. W pomiętej koszuli można jakoś chodzić, najwyżej trudniej ją potem wyprasować, ale przecież nic wielkiego się nie stało, zawsze można to poprawić. A takie byle jakie granie zostawia ślady na długo, na tygodnie i miesiące. Zresztą ćwiczy się po to, aby następnie zagrać koncert, a zaćwiczone błędy to wstyd o wiele większy, niż stłamszone nieco spodnie.

Tak więc – granie. Potem wieszanie. Ale ale, podczas grania mógłby całkiem zapomnieć o tym, że pranie czeka. Gdyby do rano pozostało w misce, to nie tylko nie spełniłby obietnicy: „tak, powieszę”, ale poddane w wątpliwość zostałoby również przyszłe granie. Tak więc nie można dopuścić do pominięcia wieszania prania.

Jest na to sposób. Postawić miskę z praniem na komórce, na stołku, tak, by przed pójściem spać, kiedy będzie szukał telefonu, znalazł pranie. Wtedy, choćby padał z wyczerpania (po graniu), domyśli się, z pewnością, co trzeba z praniem zrobić. Jakoś się powiesi, lepiej lub gorzej, ostatkiem sił.

Wieszając pranie zauważył, że składa się w większości z jego skarpet, koszul i tak dalej. To szczęście, pomyślał, bo w razie uwag dotyczących niedbałości, użyje argumentu, że to i tak jego ubranie, więc jakby co, to sam się będzie wstydził. Zresztą skarpet nie widać, przynajmniej na pierwszy rzut oka. A koszulę przyciśnie swetrem, wyprasuje się w drodze do pracy, tym bardziej, że w busie ścisk będzie.

Wieszając zauważył jeszcze jedno – bieliznę córki coraz trudniej odróżnić od bielizny jej matki. Po rozmiarze – stało się prawie niemożliwe. Ciekawe…

Wracając z suszarni i odkładając miskę zauważył jeszcze jedną rzecz do zrobienia dzisiaj. Dlatego czym prędzej otworzył laptopa i zaczął pisać. Na blogu. Już teraz spokojny: obowiązki najpierw, na koniec – przyjemności.

Opublikowane w

Instagram, Facebook, Microsoft, Apple i cała reszta

Instagram właśnie skasował konto mojej córce. Z ciekawości zaglądnąłem do Regulaminu. Zaglądnijcie, bo to jest bardzo pouczające. Zresztą te same zapisy znajdziecie np. w licencji używania systemu Windows czy Apple, a już szczególnie tam, gdzie coś jest Wam oferowane „za darmo” (choć to oczywiście ściema). Warto zapamiętać – firmy, dostarczające nam popularne oprogramowanie, nie odpowiadają zupełnie za nic. Jeśli Wasze dane, Wasza praca, Wasza kreowana marka, Wasze lajki, pewnego dnia znikną, to ani Microsoft, ani Apple, ani Instagram, Facebook i wszyscy inni – nie biorą za nic odpowiedzialności i formalnie nie mają z tym wiele wspólnego, bo to wszystko będzie Wasza wina. Wasze zaangażowanie, praca, to po prostu dobra zabawa, którą zawsze mogą przerwać, bez podania powodu, słowa ostrzeżenia. 

Opublikowane w

Obrastam

Na moim domowym biurku – ulotki, płyty, pisma z ZUSu, umowy, faktury, sprzęt elektroniczny, konieczność unowocześniania, czyli nowy, ciągle nowy sprzęt. Dowody coraz szerszej działalności przyjaciół, znajomych, artystów, stowarzyszeń, organizacji pożytku publicznego – prace graficzne, ceramiczne, malarskie; pomysłowe, świetne grafiki, efekty wysiłku twórczego wielu ludzi, którzy są ze mną związani, albo nie są związani.

Programy teatralne z moimi zdjęciami, płyty wideo, nad którymi pracowałem, czasopisma z artykułami, które napisałem. Nie ma tego wiele, ale trzeba znaleźć na nie miejsce. Książki, artykuły prasowe warte przeczytania, rekomendacje znawców, przyjaciół, przypadkowo znalezione i zatrzymane. Kalkulator węglowodanów dla cukrzyka, broszura o zbawiennym wpływie aloesu oraz koralu. Kalendarze od znajomych, nadmuchiwane serduszko-balonik, które dzieciom szkoda wyrzucić, filmy na płytach DVD, które warto zatrzymać.

Takie rzeczy są na moim biurku, czekają tygodniami. Większość z nich powinna znaleźć swoje miejsce – w segregatorach, na półkach – według określonego klucza, bo inaczej są bezużyteczne. Jeśli nie przegląda się regularnie swoich rzeczy, to tak, jakby się ich w ogóle nie miało.

Na półce po lewej ciągle leżą dwa segregatory, każdy z dwustu płytami DVD – to moje archiwum zdjęć, dawno już przegrane na twarde dyski. Archiwum płyt trzeba więc wyrzucić, bez sentymentu. Ba, należałoby je zniszczyć w niszczarce. Niszczarki nie mam. Przerażające, w jakim tempie obrastam przedmiotami, rzeczami, drobiazgami. 

Myślę o tych szczerych duszach, które chcą mi coś zostawić na pamiątkę, a to bardzo doceniam. Ale z każdą rzeczą rośnie problem banalny – składowania, a w przypadku usunięcia – wyrzutów sumienia i nostalgii. Organizm nie jest zdrowy, jeśli nie wydala proporcjonalnie do konsumpcji. Koniecznie trzeba pozbyć się nadmiaru nostalgii i… wydalać, wyrzucać, czyścić, opróżniać, niestety… To nie te czasy, kiedy na jeden, jedyny prezent urodzinowy czekało się cały rok. Teraz mamy najzwyklejszy problem skonsumowania ogromu, który na zalewa. Patrzę w pracy, jak kolega grafik produkuje nieprzerwany ciąg materiałów, jak wkłada to serce, wiedzę i wyczucie, a jak krótko one żyją, czasem kilka dni, i są zastępowane przez kolejne.

Zwykli odbiorcy nie są w stanie dostrzec pracy, która się za twórczością kryje. Koncerty ludzi, którzy oddali swe życie muzyce i grają świetnie, przechodzą jak letnia mżawka, której nikłe ślady zaraz suszy słońce. Grzegorz Turnau miał rację – nim napiszesz wiersz pomyśl i sprawdź, czy w ogóle jest sens. Rośnie we mnie poczucie bezsensu.

Opublikowane w

Bezmyślność oczekiwana

Dlaczego nie wychodzi mi bezmyślne pisanie? Na przykład – siadam do klawiatury i zaczynam pisać, nie zastanawiając się, co chcę napisać. Ale to nie wychodzi. Chyba za mało próbowałem. Za to wychodzi mi bezmyślne granie. Siadam do pianina, zaczynam grać, a myśli błądzą gdzieś. Po chwili orientuję się, że gram, zaczynam siebie słuchać, i nawet nierzadko mi się podoba. Zdarza się, że z zamyślenia wyrywają mnie ciekawe frazy, układy rytmiczne, harmoniczne, czuję się zaskoczony, że coś takiego usłyszałem, tym bardziej, że wyszło to spod moich palców.

Bezmyślność jest niedoceniana. Bezmyślność to stan, za którym pojawia się tęsknota, gdy bez ustanku wymagane jest myślenie. Za bardzo, za dużo. Zbawienna bezmyślności, szczęśliwa pustko w głowie, gdzie jesteście, gdzie was szukać?

Opublikowane w

Asia

Asia była najsłodszą istotą na świecie. Tak wszyscy mówili i była to prawda. Rysiek też tak o niej myślał, i nawet nie mógł sobie wyobrazić, że pomyślałby inaczej. Bo nie mogło być inaczej.

Myślał tak, gdy ustawiał osuszone po myciu szklanki na blacie, obok zlewu. Przyglądał się im pod światło, które padało spod szafki, żeby wyłapać białawe zacieki. Wycierał je ściereczką, ale nie chował. Asia przychodziła popatrzeć. Zawsze znajdowała plamki i zacieki na kilku szklankach, a Rysiek nie miał pojęcia, jak ona to robi, że znajdzie, albo raczej jak on to robi, że ich nie dostrzega.

Szklanki ustawiało się na prawo od filiżanek, w szafce, tuż obok okna. Za szklankami, idąc dalej w prawo, stały literatki, potem wąskie kufle do piwa, kieliszki do szampana, potem do wina i na końcu – do wódki. W tym a nie innym porządku. Rysiek chciał kiedyś ustawić szklanki z prawej strony, bo tak było najwygodniej je wyjmować, ale Asia powiedziała, że to nie jest najlepszy pomysł. I rzeczywiście, to nie był nawet dobry pomysł, zauważył Rysiek.

Przy stole w kuchni stały cztery krzesła. Od strony okna – to lekko rozchwiane, obok niego takie z jaśniejszą plamą drewna na tylnej nodze, potem dwa, które niczym by się nie wyróżniały, gdyby Asia nie umiała ich rozróżnić. Tylko Asia umiała i po każdym sprzątaniu kuchni (Rysiek stawiał krzesła do góry nogami na stole, potem przesuwał stół) Asia poprawiała te dwa krzesła, jeśli Rysiek postawił je odwrotnie. Przy zlewie żółta ściereczka leżała po lewej stronie, a zielona gąbeczka po prawej. W chlebaku woreczek z bułkami miał być skierowany wylotem w lewo.

A w lodówce… Lodówka rządziła się swoimi własnymi prawami. W sumie – prawami Joasi. Rysiek ledwo tam zaglądał. Popatrzeć nie było po co, a wyciągać coś lub chować mógł ktoś, kto znał zasady ułożenia. Ryśkowi trudno było je zapamiętać, ubolewał nad tym i był Asi wdzięczny, że jest dla niego wyrozumiała.

Do wyjścia z mieszkania prowadziła droga przez przedpokój. Jego części były urządzone tak, by po drodze kompletować kolejne części garderoby i przy drzwiach być gotowym, w pełnym rynsztunku, do wyjścia. Obok drzwi był wieszak na klucze. Rysiek, któregoś razu, schował klucze do kieszeni, zamiast je powiesić, przez co Asia, dwie godziny później, prawie się spóźniła do kosmetyczki. Od tamtej pory, nad wieszakiem, pojawił się napis: „KLUCZE!”

I tak dalej. Staranność i rozplanowanie mieszkania nie przedstawiały żadnych niedopowiedzeń ani niespodzianek. Kanapa, pufy, pilot od telewizora, półeczka na prasę, w której pozostawały egzemplarze wyłącznie z poprzedniego tygodnia, kwiatki podlewane według jasnych zaleceń hodowców, książki i albumy ułożone alfabetycznie i tematycznie. Rysiek myślał, że może garaż pozostanie ugorem, luźno i przypadkowo zdeformalizowanym, ale z czasem przekonał się, że wiele by stracił, gdyby Asia nie pomogła mu go przeanalizować i usystematyzować.

W zasadzie powinien być jej wdzięczny. Jedyne, co mu pozostało, konkretnie, to wdzięczność, bo do niczego innego nie wydawał się sobie być zdolnym. „Wdzięczności można się nauczyć” powiedziała mu Asia, „nawet tej na zawołanie” dopowiadał sobie Rysiek. Siadał przy stole, tak, by odsuwając krzesło nie wywołać przykrego dźwięku szurania nim po podłodze. Potem złączał stopy, prostował się, kładł dłonie (same dłonie) na blacie, potem się lekko uśmiechał i z wdzięcznością patrzył na Asię. Na tę najsłodszą istotę na świecie. Nigdy by nie pomyślał, że mogłoby być inaczej.

Opublikowane w

Walka i idiotyzm

Oglądam po raz kolejny film:

 

Jest w nim coś trudnego do objęcia. Po pierwsze – jak to możliwe, że w tak niewielkiej ilości materii tkwi tak potworna siła. Po drugie – niesamowite jest to, że człowiek nie potrafi się powstrzymać przed eksploracją tego, co jest tak potworne. Po trzecie – że siła, która popycha go do eksploracji, wynika z panicznej potrzeby zapewnienia sobie przewagi nad innym człowiekiem, po to, aby nie czuć się przez niego zagrożonym.

Materia ma w sobie takie siły i możliwości, jakie ma. To już nie nasza zasługa, że w kilku, kilkudziesięciu kilogramach tkwi moc zdolna zabić setki tysięcy ludzi i zniszczyć dzieło ich życia. Nie nasza też zasługa, że my, ludzie, mamy w sobie ciekawość, potrzebę eksploracji tego, co na razie jest poza naszym zasięgiem; nawet, jeśli to coś zdaje się od razu trudne do ujarzmienia, jest niebezpieczne, groźne. Lecz kompletnym idiotyzmem jest próba zyskania bezpieczeństwa poprzez zastraszanie, zagrażanie, tworzenie przewagi siłowej nad innym człowiekiem. To paradoks i absurd sam w sobie, który prowadzi donikąd.

Przy okazji nagrywania materiału wideo do spektaklu „Lot nad kukułczym gniazdem” byliśmy w Muzeum Lotnictwa w Krakowie. Było to po zamknięciu muzeum, nocą. Aktorzy wspinali się na metalową konstrukcję, która była przewoźną bazą dla wielkiego radaru wojskowego. W ciemności, w oświetleniu reflektorów, kupa złomu zyskiwała na monstrualności. Im bardziej monstrualna, tym bardziej absurdalna. Wyobrażałem sobie te zastępy inżynierów, którzy na deskach kreślarskich i setkach arkuszy projektowali te maszyny. Potem tłum technologów, majstrów, robotników, wytapiających żelazo, doprawiających surówkę dla otrzymania odpowiedniego składu stali, wielkie walcownie, ciągarki, dziesiątki obrabiarek i obsługujących je ludzi, potem mechaników, którzy skręcali to ustrojstwo, elektryków i elektroników składających wszystko do kupy po to, by wysyłać rakiety w kierunku wroga, albo wykrywać rakiety lecące w naszą stronę. Jak głupie i absurdalne to się wydaje, ten cały ludzki wysiłek. Tysiące księgowych, rozliczających ich pracę, kasjerów wypłacających pensje, portierów i służb ochrony strzegących tajnych zakładów produkcyjnych… Wszystko to po, by niszczyć, albo obronić się przed podobnym niszczeniem. Niszczeniem, którego powinno w ogóle nie być, o którym nawet nie powinniśmy pomyśleć. Bo o wiele więcej zyskalibyśmy, gdybyśmy zamiast się bać nawzajem i niszczyć, zaczęli współpracować.